Co-evolutie, handtekeningen en wachtwoorden

In "Broedparasitisme, Maffia-vogels en stinkbommen" heb je kunnen lezen over een positief effect van broedparasitisme, maar over het algemeen is de aanwezigheid van een koekoeksjong nadelig voor de pleegfamilie. Gastoudersoorten zijn echter niet compleet hulpeloos tegen het broedparasitisme van de koekoek.

Handtekening

Er is veel variatie in het uiterlijk van eieren. Ze verschillen qua grootte, kleur en eventuele tekening. Niet alleen eieren van verschillende soorten verschillen van elkaar, maar ook binnen eieren van dezelfde soort en zelfs die gelegd zijn door dezelfde moeder vinden we deze variatie. Uit onderzoek blijkt dat keepvrouwtjes (Fringilla montifringilla) toch feilloos hun eigen eieren kunnen herkennen, zelfs wanneer er weinig verschil is tussen eieren van verschillende kepen en relatief veel verschil tussen eieren van hetzelfde individu. Het pigmentpatroon op de eieren werkt als een soort handtekening! Eieren gelegd door een koekoek missen de juiste handtekening en worden rigoreus uit het nest gegooid.

Ornaatelfjes (Malurus cyaneus)

Wachtwoord
Behalve het uitstoten van vreemde eieren hebben sommige vogels nog een andere tactiek: ze gebruiken een wachtwoord!
Bij Ornaatelfjes (Malurus cyaneus) leren de jongen in het ei al een bepaald roepje. Terwijl ze zit te broeden herhaalt moeder dat roepje meerdere keren per dag. Na het uitkomen krijgt het jong dat het roepje het beste kan imiteren het meeste voedsel. Voor de jongen is het dus beter om het wachtwoord zo vaak mogelijk te horen, maar moedervogels die vaker geluid maken lopen meer risico om opgemerkt te worden door een roofdier. Het wachtwoord is waarschijnlijk bedoeld om eigen jongen te kunnen onderscheiden van broedparasieten.

Toch lukt het een koekoekembryo weleens om het wachtwoord te kraken of weet een koekoekmoeder de ei-handtekening goed te vervalsen. Hierdoor blijven broedparasieten en gastouders elkaar continue drijven tot verbetering van hun methoden. Co-evolutie noemen we dat. Beide soorten veranderen door elkaars invloed.

Referenties:

Stoddard M.C., Kilner R.M. & Town C. (2014) Pattern recognition algorithm reveals how birds evolve individual egg pattern signatures. Nature Communications, 5. doi: 10.1038/ncomms5117.
Colombelli-Négrel D. et al. (2012) Embryonic Learning of Vocal Passwords in Superb Fairy-Wrens Reveals Intruder Cuckoo Nestlings, Current Biology, Vol. 22 (22): 2155–2160. doi: 10.1016/j.cub.2012.09.025